Ustawa o fundacji czeka na publikację w Dzienniku Ustaw. Wejdzie w życie w ciągu trzech miesięcy od daty jej ogłoszenia. Zważywszy na to, że dla fundacji rodzinnych i ich beneficjentów przewidziano szczególne zasady opodatkowania, dobrze zwrócić uwagę na towarzyszące im tu odrębności, jak również na znaczenie relacji pomiędzy fundatorem a beneficjentem dla kwestii podatkowych.

Fundacja rodzinna… niekoniecznie rodzinna

Choć nazwa nowej instytucji sugeruje, że będzie ona zarezerwowana dla firm rodzinnych, to analiza przepisów prowadzi do odmiennych wniosków. Na podstawie nowych regulacji beneficjentami fundacji rodzinnych będą mogły być również osoby spoza kręgu rodziny.

Ustawa nie określa w żaden sposób potencjalnego kręgu beneficjentów fundacji rodzinnej. Tymi będą mogły być po prostu osoby fizyczne lub organizacje prowadzące działalność pożytku publicznego. Wynika stąd, że beneficjentami fundacji rodzinnych będą mogły być również podmioty z pozoru obce względem fundatora czy fundatorów.  Co ciekawe, beneficjentem fundacji będzie mógł być również sam fundator.

Beneficjenci fundacji będą podlegali ujawnieniu na prowadzonej przez fundację rodzinną liście beneficjentów. Ich prawa i obowiązki będą niezbywalne, za wyjątkiem wierzytelności beneficjenta. Beneficjenci będą jednak uprawnieni do zrzeczenia się swoich uprawnień, co będzie równoznaczne z całkowitym pozbawieniem się statusu beneficjenta.

Dla osób najbliższych fundatorowi przewidziano jednak preferencje podatkowe

Choć beneficjentami fundacji rodzinnych będą mogły być również osoby nienależące do rodziny fundatora, to ustawodawca postanowił zastosować pewne preferencje, jeżeli beneficjentami fundacji będą faktycznie osoby najbliższe fundatorowi.

Pierwsze z nich obejmują pierwszeństwo zaspokajania z majątku fundacji osób, wobec których fundatora obciąża obowiązek alimentacyjny. Znacznie istotniejsze będą tu jednak korzyści podatkowe.

Na gruncie podatkowym świadczenia przyznawane przez fundację rodzinną na rzecz ich beneficjentów będą opodatkowane, stanowiąc dla tych drugich przychód z innych źródeł w podatku dochodowym od osób fizycznych. Podatek wyniesie tu 15 proc. uzyskanego przychodu. Zasadą będzie więc opodatkowanie wypłaty środków z fundacji na rzecz uprawnionych.

Sytuacja będzie wyglądała zgoła inaczej, jeżeli beneficjentami fundacji będą najbliżsi fundatora. Dla tych przygotowano bowiem zwolnienie podatkowe. Zgodnie z nowymi przepisami, wolne od podatku dochodowego będą świadczenia otrzymywane z fundacji przez beneficjenta będącego fundatorem lub osobą będącą z fundatorem w relacji, o której mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, czyli małżonkiem, zstępnym, wstępnym, pasierbem, rodzeństwem, ojczymem albo macochą fundatora, proporcjonalnie do wartości mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przez każdego z fundatorów lub przez fundację rodzinną względem całości jej mienia.

Tym samym, pozycja podatkowa najbliższych fundatora będzie prezentowała się zdecydowanie korzystniej niż opodatkowanie wypłat na rzecz „obcych” beneficjentów fundacji.

Fundacja rodzinna również skorzysta z korzystniejszych zasad opodatkowania

Ustawa wprowadza odrębne zasady opodatkowania również dla samych fundacji rodzinnych. Te zapłacą podatek dochodowy od osób prawnych na szczególnych i bardzo preferencyjnych zasadach.

Zasadniczo fundacja rodzinna będzie bowiem podmiotowo zwolniona z zapłaty podatku dochodowego od osób prawnych tak długo, jak nie będzie wypłacać świadczeń beneficjentom lub fundatorowi i będzie prowadzić dozwoloną dla niej działalność gospodarczą.

Fundacja rodzinna będzie bowiem zobowiązana do zapłaty podatku od świadczeń lub mienia przekazanego lub postawionego do dyspozycji przez fundację rodzinną beneficjentom lub fundatorowi (fundatorom). Podatek ten będzie wynosił 15 proc. przychodu odpowiadającego wartości przekazanych świadczeń lub mienia, a jego zapłata będzie odroczona do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przekazano to świadczenie lub mienie. Można zatem powiedzieć, że do fundacji rodzinnych zastosowanie znajdzie podobny mechanizm jak w przypadku ryczałtu od dochodów spółek (tzw. estońskiego CIT), gdzie opodatkowaniu podlegać będą wyłącznie kwoty dystrybuowane z fundacji do beneficjentów lub fundatora.

Nadto, fundacje rodzinne będą zmuszone zapłacić podatek dochodowy od dochodów z działalności gospodarczej prowadzonej w niedopuszczalnym zakresie. Podatek ten obliczany będzie na zasadach ogólnych, jednak wynosić aż 25 proc. podstawy opodatkowania.

Fundacja rodzinna nie uniknie jednak zapłaty minimalnego podatku od przychodów z budynków.

Podstawa prawna:

art. 28-29, art. 30 i 31, art. 35, art. 37, art. 39 ustawy z 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (w momencie przygotowania artykuły ustawa nie została jeszcze opublikowana w Dzienniku Ustaw) źródło: TAX Alert Wolters Kluwer