Wojna na Ukrainie sprawiła, że zarówno temat zatrudniania obcokrajowców, jak i prowadzenia przez nich działalności gospodarczej w Polsce, stał się niezwykle aktualny. Warto wiedzieć, że w tym przypadku obowiązują przepisy szczególne, regulujące zagadnienia związane z aktywnością gospodarczą obcokrajowców na terenie RP. W jaki sposób cudzoziemiec zakłada firmę na terytorium Polski? Na jakich zasadach może prowadzić tutaj działalność gospodarczą? Odpowiadamy.
Formy prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce
Prawo przewiduje kilka form prowadzenia działalności gospodarczej w naszym kraju. Pierwsza z nich to jednoosobowa działalność gospodarcza podlegająca wpisowi do CEIDG. Przedsiębiorcy mogą prowadzić też działalność w formie jednoosobowych spółek kapitałowych prawa handlowego (czyli przykładowo prostej spółki akcyjnej czy spółki z o.o.). Poza tym gdy w danym biznesie zamierza uczestniczyć więcej niż jeden przedsiębiorca, możliwe jest założenie spółki osobowej lub spółki kapitałowej, a więc np. spółki komandytowej, spółki z o.o. czy spółki jawnej.
Jednocześnie wszyscy przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność gospodarczą w jakiejkolwiek formie, zawsze muszą mieć pełną zdolność do czynności prawnych – niezależnie od tego, czy chodzi o działalność jednoosobową czy reprezentację zarządu spółki. Obcokrajowcom przysługuje zazwyczaj zdolność do czynności prawnych. Czy w takim razie mogą prowadzić działalność gospodarczą na terenie naszego kraju?
Na jakich zasadach obcokrajowiec może prowadzić działalność gospodarczą w Polsce?
W wyniku nawiązywania międzynarodowych stosunków gospodarczych i postępującej globalizacji, prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce przez cudzoziemców jawi się jako coś zupełnie naturalnego. I faktycznie – co do zasady obcokrajowcy mogą założyć firmę na terytorium RP. Jednak otwierając biznes, muszą uwzględnić przepisy szczególne, w tym regulacje wynikające z ustawy z dnia 6 marca 2018 roku o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Trzeba tutaj zaznaczyć, że wymagania, które musi spełnić cudzoziemiec, aby prowadzić firmę na terenie RP, są różne. Zależą one głównie od tego, z jakiego państwa pochodzi dana osoba. Należy więc rozróżnić sytuacje, w których:
– działalność na terenie Polski chce rozpocząć obywatel państwa członkowskiego UE i EOG;
– działalność chce rozpocząć obywatel USA i Szwajcarii,
– działalność chce rozpocząć obywatel innego kraju, który nie jest członkiem UE lub EOG (w tym np. wspomnianej we wstępie Ukrainy).
Prowadzenie firmy przez obywateli UE i EOG
W założeniach Unii Europejskiej znajdziemy swobodę prowadzenia aktywności gospodarczej, naukowej i handlowej w ramach UE. W rezultacie konstrukcje prawne przyjęte w dokumentach założycielskich powodują, że obywatele UE powinni być traktowani w taki sam sposób w każdym państwie członkowskim. Uwzględnia to m.in. swobodę wyboru miejsca zatrudnienia, zamieszkania, nauki oraz omawianego prowadzenia działalności gospodarczej. Uproszczenia w tym zakresie mają głównie charakter administracyjny i likwidują konieczność uzyskiwania szczególnych pozwoleń.
W wyniku tego cudzoziemcy mający obywatelstwo dowolnego państwa należącego do UE lub EOG (Europejskiego Obszaru Gospodarczego), mogą podejmować i prowadzić działalność gospodarczą w naszym kraju na identycznych zasadach, co obywatele polscy.
W praktyce więc obywatel Niemiec lub Francji nie musi uzyskiwać żadnych specjalnych, dodatkowych zezwoleń (chyba że chodzi o działalność regulowaną). Może otworzyć zarówno spółkę prawa handlowego, jak i działalność jednoosobową na takich samych zasadach, co przedsiębiorcy z obywatelstwem polskim.
Prowadzenie firmy przez obywateli USA i Szwajcarii
Inaczej uregulowano w umowach międzynarodowych kwestię prowadzenia firmy przez cudzoziemców pochodzących z USA i Szwajcarii. Tutaj obowiązują dwie szczególne umowy międzynarodowe, tj.:
1. Traktat o stosunkach handlowych i gospodarczych między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki, sporządzony w Waszyngtonie dnia 21 marca 1990 r.
2. oraz Umowa między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Konfederacją Szwajcarską, z drugiej strony, w sprawie swobodnego przepływu osób.
Dzięki tym umowom, obywatele Stanów Zjednoczonych Ameryki i Konfederacji Szwajcarskiej mogą zakładać działalność gospodarczą na takich samych zasadach, co obywatele polscy. W wyniku tego obywatele tych krajów mogą założyć dowolną spółkę handlową, własną firmę, oddział albo przedstawicielstwo w Polsce.
Prowadzenie działalności przez obywatela Ukrainy
Według danych udostępnionych przez CEIDG, we wrześniu 2022 roku niemal co dziesiąta firma w Polsce została otwarta przez obywateli Ukrainy. W wyniku ogromnej fali migracji, z którą mieliśmy do czynienia w ostatnim czasie, nie dziwi tak duża liczba firm prowadzonych przez obywateli Ukrainy oraz zatrudnianie wielu pracowników pochodzących z tego kraju. Jednocześnie skala aktywności gospodarczej cudzoziemców nieco przekroczyła wstępne przewidywania.
Ukraina nie należy aktualnie do UE ani EOG. W rezultacie obywatele tego państwa muszą spełnić więcej formalności, aby prowadzić biznes w Polsce. Jak jest w tym momencie?
Obecnie sytuacja obywateli Ukrainy w kontekście prowadzenia działalności gospodarczej w naszym kraju jest szczególna. Reguluje ją ustawa z dnia 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. W wyniku działania tej ustawy obywatel Ukrainy (przebywający legalnie w Polsce i posiadający numer PESEL) może założyć biznes na tych samych zasadach, jak obywatel Polski i to w dowolnej formie dopuszczonej prawem.
Uwaga: w celu legalizacji pobytu i nadania numeru PESEL warto skorzystać ze wsparcia doświadczonego radcy prawnego lub adwokata.
Prowadzenie działalności przez pozostałych obcokrajowców
W jeszcze inny sposób uregulowano zakładanie firmy przez pozostałych cudzoziemców, a więc obywateli państw niezależących do Unii Europejskiej, Szwajcarii, USA i Ukrainy. Takie osoby mogą założyć w naszym kraju firmę jednoosobową lub dowolną spółkę handlową – pod warunkiem, że mają tytuł pobytowy, który daje im takie uprawnienie. Oprócz tego obcokrajowcy mogą założyć w Polsce i przystępować do poniższych rodzajów spółek:
– spółki komandytowej,
– komandytowo-akcyjnej,
– z ograniczoną odpowiedzialnością,
– prostej spółki akcyjnej i
– spółki akcyjnej.
Biorąc pod uwagę powyższe, jeśli obcokrajowiec nie ma tytułu pobytowego, nie może prowadzić działalności w formie jednoosobowej, ani nie może prowadzić działalności w ramach spółki partnerskiej czy spółki jawnej. Gdy tytuł pobytowy zezwala na prowadzenie na terenie Polski działalności gospodarczej, wówczas mogą założyć firmę w każdej formie przewidzianej przez prawo.
Alternatywa: oddział przedsiębiorcy zagranicznego
W temacie firm zakładanych przez obcokrajowców nie można nie wspomnieć o oddziale przedsiębiorcy zagranicznego. Jest to specyficzna konstrukcja prawna, dopuszczalna wtedy, gdy ratyfikowane umowy międzynarodowe nie wykluczają takiej możliwości.
Przedsiębiorca zagraniczny – a zwłaszcza obywatele RP prowadzący działalność za granicą, obcokrajowcy prowadzący działalność za granicą lub spółki prowadzące działalność za granicą – mogą prowadzić biznes również w Polsce po utworzeniu oddziału w naszym kraju i wpisaniu go do rejestru przedsiębiorców KRS.
W tym celu należy złożyć wniosek drogą elektroniczną poprzez Portal Rejestrów Sądowych i wypełnić liczne wymogi formalne, np. wykazać, że oddział rzeczywiście istnieje na terytorium Polski, wskazując prawa do jego siedziby. Wniosek wypełnia się w języku polskim i opatruje jednym z kilku dostępnych form bezpiecznego podpisu elektronicznego, np. profilem zaufanym lub podpisem kwalifikowanym.
Przedsiębiorcy zagraniczni mogą napotkać na tym polu na pewne niedogodności – wtedy najlepiej skorzystać z zastępstwa procesowego kancelarii z doświadczeniem w obsłudze przedsiębiorców.
Wnioski
Podsumowując, obcokrajowcy mogą prowadzić działalność gospodarczą w Polsce – w dodatku często na tych samym zasadach, co obywatele naszego kraju. Mimo to w niektórych przypadkach założenie firmy przez cudzoziemca wiąże się z pewnymi trudnościami. W przypadku bardziej złożonych spraw warto skorzystać ze wsparcia wyspecjalizowanych prawników, którzy pomogą w wyborze formy prawnej działalności oraz dopełnieniu wszelkich kwestii formalnych.
Marcin Staniszewski